Wat is een redeneerschema?

Een redeneerschema is een visuele weergave van de structuur van een redenering met bewijs voor of tegen een bewering. Een goed schema verheldert en structureert het denken door de logische relaties aan te geven tussen gedachten die eenvoudig en nauwkeurig zijn verwoord.

Redeneerschema’s bestaan meestal uit vakken en pijltjes, ongeveer zoals een stroomdiagram. Evenals bijvoorbeeld de ‘mind maps’ behoren redeneerschema’s tot de bredere categorie van ‘denkschema’s’. Kenmerkend voor redeneerschema’s is echter dat ze uitsluitend betrekking hebben op de structuur van een redenering of discussie en alleen daarvoor kunnen worden gebruikt.

De centrale vragen bij het maken van redeneerschema’s zijn: ‘Waarom moet ik die bewering geloven? Wat is het bewijs daarvoor of daartegen?’

 

 

 

In Rationale kun je twee soorten schema’s maken:

 

  1. Redeneerschema’s, waarmee je een redenering op een snelle, intuïtieve manier weergeeft.
    Analyseschema’s, waarmee je een redenering zorgvuldig en grondig analyseert door aannames toe te voegen, vormen een sub-categorie van redeneerschema’s: beide hebben betrekking op de visuele weergave van redeneringen. Een groene of rode lijn in een schema tussen twee vakken met een bewering betekent hier dat de ene bewering bewijs levert respectievelijk voor of tegen de waarheid of acceptabelheid van een andere bewering.
  2. Groepeerschema’s: hierin wordt niet geredeneerd maar wordt  een verzameling items (groep) onderverdeeld in subgroepen (zie het voorbeeld hieronder). De zwarte lijnen tussen vakken betekenen hier dat de items uit een vak behoren tot een grotere groep items.

 

In hoeverre verschilt het maken van redeneerschema’s van mind mapping of concept mapping?

Dat hangt af van de aard van de relaties die worden weergegeven in de verschillende soorten schema’s of ‘maps’ en wat de vakken en lijnen betekenen. Wat voor soort schema iets is hangt af van:

  • wat er in de vakken staat,
  • wat de verbindingslijnen betekenen.

Redeneerschema’s laten alleen bewijsrelaties zien tussen beweringen. In redeneerschema’s betekenen lijnen iets specifieks, namelijk dat iets een reden is om iets anders wel te geloven of een reden is om iets niet te geloven.

De centrale vragen bij het maken van redeneerschema’s zijn: ‘Waarom moet ik dat geloven? Wat is het bewijs daarvoor of daartegen?’

Elk schema met die vragen is een redeneerschema.

 

 

Waarom redeneerschema’s maken?

Het maken van redeneerschema’s helpt je om complexe informatie te organiseren en te structureren, om redeneringen te verhelderen, om een redenering eenvoudig over te brengen. Het maken van redeneerschema’s, zo blijkt uit onderzoek, bevordert kritisch denken.(link toevoegen)

Een aantal redenen samengevat in een groepeerschema: